تعالی سازمانی

تعالی سازمانی
امروزه بنگاه‌های اقتصادی کشور در فرآیند جهانی شدن و پیوستن به منظومه تجارت جهانی، با چالش‌های بی‌شماری مواجه هستند. حضور در بازارهای جهانی و حتی باقی‌ماندن در بازارهای داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرتمند است و با توجه به گسترش و پیچیدگی اهداف، فرآیندها و ساختار سازمانی در صحنه رقابت، سازمان‌هایی می‌توانند به بقای خود ادامه دهند که نسبت به خواسته‌ها و انتظارات مشتریان و ذی‌اثران پاسخگو باشند، همچنین به سود‌آوری و ثروت‌آفرینی بعنوان شاخص‌های کلیدی و برتر سازمانی توجه کنند.
کسب و کارها می‌خواهند بهترین محصولات و خدمات را ارائه دهند، رضایت مشتریان خود را جلب کنند و عالی‌ترین عملکرد را داشته باشند، اما رسیدن به این سطح از کیفیت و رضایت، چندان هم ساده نیست. آن‌ها برای رسیدن به این هدف، باید از راهکارهایی استفاده کرده و تغییراتی در خود ایجاد کنند. یکی از این راهکارها، استفاده از مدل های تعالی سازمانی است. در ادامه ضمن تعریف مفهوم تعالی سازمانی، به معرفی مدل‌های تعالی سازمانی نیز پرداخته خواهد شد.
کلمه تعالی در لغت به معنی برتری و بلندپایه شدن است. تعالی سازمانی نیز به معنای رشد و توسعه پایدار و مداوم کسب و کار با هدف کسب رضایت مشتریان و افزایش سودآوری است. در تعریفی دیگر، تعالی سازمانی به تلاش‌هایی گفته می‌شود که چهارچوبی داخلی از استانداردها و فرآیندها با هدف افزایش مشارکت و انگیزه کارکنان و ارائه محصولات و خدمات بهتر به مشتریان را ایجاد می‌کند.
تعالی سازمانی تحت تاثیر فرهنگ و ارزش‌های هر سازمان، توانمندی‌های نیروی انسانی آن و شرایط محیطی است. سازمان متعالی، سازمانی است که به مفهوم تعالی سازمانی پایبند است و به سوی آن حرکت می‌کند. چنین سازمانی از مدیرانی با تفکر و اندیشه متعالی بهره می‌گیرد و فعالیت‌های خود را در راستای بهبود رضایت‌مندی مشتریان، بهینه‌سازی می‌کند. این سازمان‌ها برای دستیابی به تعالی و رشد پایدار از چهارچوب‌ها و مدل‌های تعریف‌شده‌ای نیز استفاده می‌کنند که مدل‌های تعالی سازمانی نام دارند.
مدل‌های تعالی سازمانی چارچوب‌هایی منظم و اثبات شده هستند که به یک سازمان کمک می‌کنند تا با معیارهایی شفاف از آنچه که برای بهبود مستمر نیاز دارند آگاه شوند و بتوانند ضمن جمع‌آوری منابع مورد نیاز، تمامی کارکنان و اعضای خود را برای حرکت در مسیر تعالی سازمان تشویق کنند و به این ترتیب منافع تمامی ذی‌اثران را افزایش دهند. از مدل‌های تعالی سازمانی به عنوان ابزاری برای افزایش اعتبار سازمان نیز استفاده می‌شود و داشتن گواهی‌های مربوط به پیاده‌سازی آن‌ها می‌تواند اعتبار کلی یک سازمان را هم در داخل و هم در خارج از سازمان تقویت کند. به علاوه، هرگونه هزینه اضافی برای پیاده‌سازی این مدل‌ها در نهایت با بازدهی بیشتر کارکنان، رضایت بیشتر مشتریان و کارآمدتر شدن سازمان جبران خواهد شد.
برای تعالی سازمانی، ۳ مدل اصلی و پرکاربرد وجود دارد:
-1 مدل تعالی دمینگ یا مدل مدیریت کیفیت
این مدل برترین مدل تعالی سازمانی در ژاپن است که در سال ۱۵۹۱ بر اساس نظرات دکتر ادوارد دمینگ طراحی شد و توسعه یافت. این مدل ۱۲ معیار را برای پیاده‌سازی مدیریت کیفیت جامع در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
-2  مدل تعالی مالکولم بالدریج
این مدل در سال ۱۹۷۸ به دنبال مطالعات صورت گرفته در وزارت بازرگانی آمریکا تهیه شد. معیارهای مدل بالدریج بر مبنای مفاهیم مدیریت کیفیت جامع و در راستای تحقق آن‌ها تنظیم شده است. در این مدل ۷ معیار جهت تعالی سازمانی مورد سنجش قرار می‌گیرد که عبارتند از: رهبری آرمان‌گرا، مشتری‌مداری، برنامه‌ریزی استراتژی، ارزش‌گذاری به کارکنان، بهبود کیفیت فرآیندها، مدیریت دانش و تمرکز بر نتایج.
-3  مدل تعالی بنیاد مدیریت کیفیت اروپا (EFQM)
مـدل تـعـالـی EFQM (European Foundation for Quality Management)، یک چارچوب مدیریتی شناخته شده در سطح جهانی است که در سال ۱۹۸۹ توسط تعدادی از مدیران اجرایی شرکت‌های برتر اروپایی طراحی شد. هدف این مدل حمایت از سازمان‌ها برای مدیریت تغییر و ارتقای عملکرد است.
مدل‌های تعالی سازمانی پاسخی به این سوال هستند که سازمان برتر چگونه سازمانی است؟ چه اهداف و مفاهیمی را دنبال می‌کند و چه معیارهایی بر رقبای آن‌ها حاکم است؟ مدل‌های تعالی با محور قراردادن کیفیت خدمات یا تولید کالا و مشارکت همه اعضا سازمان می‌توانند منافع ذی‌اثران را فراهم نموده و در عین حال یادگیری فردی و سازمانی را با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، تشویق و ترویج نمایند.